Адрас:

222357, г. Валожын, пл. Свабоды, 2

Тэлефон прыёмнай:

+375 (1772) 5-55-72

Рэжым работы:

з 8.30 да 13.00 і з 14.00 да 17.30 па буднях

гарачая лінія: +375 (1772) 5-55-72

Кампутарная злачыннасць: крымінальна-прававыя і крыміналагічныя пытанні

05.01.2021

Тэрмін "кампутарная злачыннасць" упершыню з'явіўся ў сярэдзіне мінулага стагоддзя, калі былі выяўлены першыя выпадкі злачынстваў, учыненых з выкарыстаннем электронных вылічальных машын. У СССР такое злачыннае дзеянне ўпершыню было зарэгістравана ў 70-я гады ХХ стагоддзя.

Адной з характэрных асаблівасцяў кампутарных злачынстваў з'яўляецца тое, што яны валодаюць высокай латэнтнасцю. Лічыцца, што толькі дзесятае такое злачынства рэгіструецца праваахоўнымі органамі, паколькі пацярпелыя юрыдычныя асобы неахвотна даюць пра гэта інфармацыю, так як факт здзяйснення камп'ютэрнага злачыннага дзеяння можа прывесці да страты даверу да арганізацыі або да здзяйснення падобных злачынстваў, магчыма, ужо іншымі суб'ектамі.

У цяперашні час асобныя аўтары адносяць да кампутарных злачынстваў дзеянні, дзе электронная вылічальная машына з'яўляецца аб'ектам альбо прыладай злачынных замахаў. Іншыя даследчыкі лічаць кампутарнымі злачыннымі дзеяннямі толькі супрацьпраўныя дзеянні ў сферы аўтаматызаванай апрацоўкі інфармацыі. Аб'ектам замаху з'яўляецца апрацоўваемая ў кампутарнай сістэме інфармацыя, а кампутар служыць толькі прыладай злачыннага замаху. Прадстаўляецца абгрунтаваным лічыць, што да кампутарных злачынстваў (кіберзлачынстваў) адносяцца такія грамадска небяспечныя дзеяннi, якія здзяйсняюцца з выкарыстаннем сродкаў электронна-вылічальнай (камп'ютэрнай) тэхнікі ў дачыненні да апрацоўваемай у кампутарнай сістэме інфармацыі.

Крымінальныя хітрыкі суб'ектаў кіберзлачынстваў бесперапынна ўзрастаюць па меры развіцця навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўсё большага адставання прававых нормаў, накіраваных на барацьбу з імі. Напрыклад, хакеры (кампутарныя хуліганы) апантаныя "кампутарнай хваробай" і адчуваюць паталагічнае задавальненне ад пранікнення ў чужыя інфармацыйныя сеткі. Такія асобы ствараюць клубы, распаўсюджваюць бюлетэні, абменьваюцца інфармацыяй праз "электронныя паштовыя скрыні". Пры гэтым якія-небудзь меры бяспекі не могуць абсалютна надзейна забяспечыць абарону кампутараў і іх сетак.

У цяперашні час назіраецца тэндэнцыя да "арганізаванасці" кіберзлачынстваў і выхаду іх за нацыянальныя рамкі. З улікам небяспекі кампутарных злачынных дзей у рамках Арганізацыі Аб'яднаных Нацый рэгулярна праводзяцца сімпозіумы па прафілактыцы і спыненні кіберзлачыннасці, мэтай якіх з'яўляецца пошук шляхоў процідзеяння гэтай негатыўнай з'яве на міжнародным узроўні.

Адметнай асаблівасцю адных камп'ютэрных правапарушальнікаў з'яўляецца ўстойлівае спалучэнне прафесіяналізму ў галіне інфармацыі, інфарматызацыі і абароны інфармацыі з элементамі своеасаблівага фанатызму. Яны вынаходзяць розныя спосабы пераадолення абароны ахоўваемай законам кампутарнай інфармацыі і іншых аб'ектаў інфарматызацыі. У падобных суб'ектаў, як правіла, адсутнічае выражаны злачынны намер, а супрацьпраўныя дзеянні здзяйсняюцца імі для праявы сваіх здольнасцяў. Небяспека здзяйсняемых такімі суб'ектамі дзей складаецца ў вынаходстве новых спосабаў здзяйснення кіберзлачынстваў і прапагандзе супрацьпраўнай дзейнасці.

Прафесійныя кіберзлачынцы валодаюць не толькі высокім узроўнем інтэлектуальнага развіцця, нестандартнасцю мыслення, фанатычным стаўленнем да новых інфармацыйных тэхналогіях, вынаходлівасцю і ўтоенасцю. Па аналогіі з крымінальнымі аўтарытэтамі яны маюць свой "нік" (мянушку, псеўданім), па якім становяцца вядомы асобным асобам, у тым ліку пры зносінах ў сетцы Інтэрнэт.

Па спецыялізацыі ў сферы злачыннай дзейнасці кіберзлачынцы адрозніваюцца наступным чынам:

"крэкеры", якія ажыццяўляюць так званы ўзлом (мадыфікацыю, блакаванне, знішчэнне) сродкаў абароны кампутарнай інфармацыі. Займаюцца абаротам кантрафактнай прадукцыі, прамысловым і іншым шпіянажам, незаконным распаўсюджваннем ахоўваемай законам кампутарнай інфармацыі, распаўсюджваннем парнаграфічных матэрыялаў у сетцы Інтэрнэт;

"фрыкеры", якія спецыялізуюцца на здзяйсненні злачынстваў у галіне электрасувязі з выкарыстаннем канфідэнцыйнай кампутарнай інфармацыі і спецыяльных тэхнічных сродкаў, распрацаваных для сакрэтнага атрымання (мадыфікацыі, блакавання) інфармацыі з тэхнічных каналаў электрасувязі;

"кардэры", якія займаюцца супрацьпраўнай дзейнасцю ў сферы абароту банкаўскіх пластыкавых карт.

Як паказвае практыка, кіберзлачынствы здзяйсняюць як кваліфікаваныя спецыялісты ў сферы высокіх тэхналогій, так і асобы, якія маюць мінімальныя пазнаннi (звычайныя карыстальнікі). Так, непрацуючы малады чалавек неаднаразова выкрадаў грашовыя сродкі з банкаўскіх картак замежнага банка, пры гэтым усе аперацыі здзяйсняў бескантактавым спосабам з дапамогай мабільнага тэлефона. За некалькі месяцаў ён здзейсніў каля сотні кіберзлачынстваў.

У нашай краіне ўзровень злачынстваў, які звязаны з банкаўскімі карткамі, досыць нізкі. Прычым з кожным годам адзначаецца тэндэнцыя зніжэння як ліку злачынстваў, так і памеру грашовых сродкаў, якія выкрадаюцца ў пацярпелых. Па дадзеных Банкаўскага працэсінгавага цэнтра, падрабляць банкаўскія карткі суб'екты злачынстваў сталі радзей, хоць выкрадаць грашовыя сродкі з выкарыстаннем глабальнай сеткі Інтэрнэт - значна больш. Гэта тлумачыцца тым, што ў апошні час узрастае колькасць так званых віртуальных пакупак, а правапарушальнікі рознымі супрацьпраўнымі спосабамі атрымліваюць дадзеныя банкаўскіх картак пацярпелых. Практычна ўсе крадзяжы (больш за 95%) звязаны з рэквізітамі банкаўскіх картак, некаторая частка - са згубленымі або выкрадзенымі карткамі і нязначная колькасць - з падробленымі карткамі.

Адным з найбольш распаўсюджаных відаў крадзяжоў грашовых сродкаў з'яўляецца скiмiнг, калі крадзеж ажыццяўляецца праз адмысловыя насадкі ў банкамаце. Таму карыстальнікі перад устаўленнем банкаўскай карткі і ўводам ПІН-кода павінны пераканацца, што на картапрыёмнiку банкамата і клавіятуры адсутнічаюць староннія прылады. Часцей за ўсё крадзяжы з банкаўскіх картак беларускіх банкаў шляхам скiмiнга адбываюцца ў Расіі і Украіне, дзе пацярпелыя знаходзяцца ў камандзіроўцы альбо на адпачынку.

Яшчэ адным відам махлярства з'яўляецца выраб падробленых банкаўскіх картак (як бы дублікатаў на існуючыя рэальна). Такім спосабам правапарушальнікі нярэдка аплачваюць тавары і паслугі ў Індыі і некаторых іншых азіяцкіх і афрыканскіх краінах.

Сустракаюцца выпадкі кампраметацыі дадзеных трымальнікаў банкаўскіх картак пасродкам фішынгу (віртуальнага крадзяжу дадзеных картак) і розных яго відаў, а таксама так званага дружалюбнага махлярства, калі ўладальнік карткі альбо яго сваякі ці знаёмыя аплачваюць тавар (паслугу), атрымліваюць яго, карыстаюцца, а затым наўмысна ініцыююць вяртанне плацяжу, сцвярджаючы, што дадзеныя іх карткі былі ашуканскім спосабам скапіяваны.

Нярэдка ашуканскія аперацыі з банкаўскімі карткамі здзяйсняюцца пры куплі праграмнага забеспячэння альбо адзення, абутку, розных аксесуараў. Пры гэтым злачынцы часцей за ўсё выкрадаюць дадзеныя картак, выкарыстоўваючы беларускія сайты, якія прадастаўляюць сэрвісы аплаты паслуг, у тым ліку і камунальных.

Адным з відаў кіберзлачынстваў з'яўляецца крадзеж крыптавалюты, пры гэтым правапарушальнікам-хакерам атрымоўваецца "зарабляць" за вельмі кароткі час да некалькіх мільёнаў долараў ЗША. Па падліках спецыялістаў, атака хакераў на крыптавалютную біржу можа прыносіць даход больш за 50 млн даляраў, а так званы ўзлом банка дае каля 1 млн долараў ЗША.

Злачынцы выкарыстоўваюць розныя прыёмы, каб падмануць даверлівых трымальнікаў карт-рахункаў. Так, беларускі пенсіянер недалічыўся грашовых сродкаў, калі рэквізітамі яго банкаўскай карткі скарысталіся ў Галандыі, разлічваючыся за паездкі на таксі. Усталяваць асобу злачынцы ў гэтым выпадку апынулася практычна немагчыма, паколькі пацярпелы катэгарычна адмаўляў факт перадачы каму-небудзь рэквізітаў сваёй карткі.

Адзін з пацярпелых адаслаў дадзеныя сваёй банкаўскай карткі нібыта знаёмаму, які знаходзіўся за мяжой, у якога выкралі грошы і дакументы. У выніку з рахунку пацярпелага была выкрадзена значная сума грашовых сродкаў. Аказалася, што старонку пацярпелага ў сацыяльнай сетцы Вконтакте узламаў невядомы і атрымаў дадзеныя аб знаёмым пацярпелага.

У іншым выпадку рэквізітамі банкаўскай карткі скарыстаўся аднаклубнік спартсмена, аплаціўшы куплю тавару ў замежнай краме. Устанавiць вінаватага атрымалася таму, што пасылку ён замовіў на хатні адрас і сваё прозвішча.

Адным з злачынных спосабаў узбагачэння з'яўляецца ўзлом старонак у сацыяльных сетках і рассыланне сваякам і знаёмым уладальніка старонкі лістоў з просьбай паведаміць рэквізіты банкаўскай карткі, каб тэрмінова аплаціць якую-небудзь паслугу (сувязі, транспарту, лячэння, пагашэння крэдыту), паколькі свая картка нібыта зараз зачынена. У выніку асобныя пацярпелыя не правяраюць інфармацыю, а высылаюць рэквізіты сваіх банкаўскіх картак, якімі карыстаецца злачынец.

Так, жыхар аднаго з гарадоў Беларусі атрымаў паведамленне па Інтэрнэце нібыта ад знаёмай аб тым, што ў яе заканчваецца тэрмін дзеяння банкаўскай карткі, а зняць грошы яна не можа з-за знаходжання ў камандзіроўцы. Злачынец прасіў паведаміць дадзеныя банкаўскай карткі пацярпелага, каб паспець перавесці свае грашовыя сродкі на яго рахунак. Натуральна, што ніякага пераводу не было, а з карткі даверлівай асобы былі выкрадзены ўсе яго назапашваннi.

Крадзеж грашовых сродкаў у асабліва буйным памеры меў месца, калі злачынцы, заразіўшы кампутары банка шкоднасным праграмным забеспячэннем, атрымлівалі магчымасць канфіскацыі грошай з банкаматаў без сваёй расшыфроўкі праз падстаўных асоб (так званых мулаў або дропаў). Такім мулам стаў жыхар адной з краін Еўрасаюза, які спецыяльна прыязджаў у Беларусь і ў розных банкаматах ў паказаны злачынцамі час атрымліваў грашовыя сродкі.

Адна са злачынных спецыялізацый жыхара нашай краіны складалася ў продажы выкрадзеных электронных кашалькоў. Правапарушальнік прапаноўваў у Інтэрнэце грошы ў крэдыт пад вельмі нізкі працэнт. Зацікаўленым асобам неабходна было аформіць так званае вэб-партманэ і перадаць зламысніку дадзеныя для аўтарызацыі. Частку атрыманых такім чынам рэквізітаў злачынец прадаваў, іншыя выкарыстаў для ўласных супрацьпраўных схем.

Каб законапаслухмяным грамадзянам не апынуцца пацярпелымі ў выніку злачынных дзеянняў правапарушальніка:

не трэба ні пры якіх абставінах перадаваць іншым асобам канфідэнцыйную інфармацыю (рэквізіты карт і электронных кашалькоў, доступ да акаўнтаў і асабістых кабінетаў сістэм дыстанцыйнага банкаўскага абслугоўвання, пашпартныя дадзеныя);

у выпадку звароту з просьбай у сацыяльных сетках абавязкова высвятляць, што віртуальны суразмоўца - сапраўды ваш сваяк або знаёмы. Варта звязацца з ім іншым спосабам (напрыклад, па тэлефоне), задаць пытанні, адказы на якія ведае толькі ён;

не варта адчыняць падазроныя электронныя лісты і паведамленні, пераходзіць па спасылках у іх.

У цяперашні час вялікая частка кіберзлачынстваў звязана з крадзяжамі, аднак у перспектыве прагназуецца рост колькасці кампутарных узломаў і выпадкаў выкарыстання шкоднасных праграм. Адной з прычын гэтай негатыўнай з'явы з'яўляецца пазітыўны ў цэлым працэс аплаты розных паслуг у анлайн-рэжыме. Злачынцы робяць актыўныя намаганні з мэтай атрымання інфармацыі аб банкаўскіх картках фізічных асоб, каб проціпраўным спосабам завалодаць грашовымі сродкамі пацярпелых. Значна палягчае задачу правапарушальнікам наяўнасць у патэнцыйных ахвяр махлярства некалькіх гаджэтаў, у выніку кірунак злачынных дзеянняў пашыраецца і можа распаўсюджвацца на ўсе электронныя прылады пацярпелага.

Адным з відаў кіберзлачынстваў або злачынных дзей у сферы высокіх тэхналогій з'яўляюцца так званыя таргетавыя атакі (накіраваныя супраць канкрэтнай кампаніі, арганізацыі або ўстановы), калі шкоднасная праграма ўкараняецца на кампутар, а праграмны прадукт кампаніі, у прыватнасці бухгалтарская праграма 1С, шыфруецца. Затым злачынцы вымагаюць у кампаніі за вяртанне каштоўнай інфармацыі значныя грашовыя сродкі.

У апошні час прагназуюцца хакерскія атакі на крыптавалютныя сэрвісы. Павышаныя меры абароны неабходны для забеспячэння бяспекі аб'ектаў крытычнай інфраструктуры, у прыватнасці водазабеспячэння, энергетыкі, транспартнай сістэмы, хімічнай прамысловасці.

Новыя спосабы крадзяжу грашовых сродкаў з выкарыстаннем інфармацыйных тэхналогій з'явіліся ў пачатку 2019 года, калі ў сацыяльнай сетцы былі выяўлены ілжывыя акаўнты, падобныя па найменні і сімволіцы з афіцыйным акаўнтам банкаўскай установы Беларусі. Злачынцы ад імя банка прапаноўвалі кліентам адправіць фатаграфію асабовага боку банкаўскай аплатнай карты нібыта для папаўнення іх карт-рахунка пэўнай сумай (не больш за 100 рублёў) грашовых сродкаў.

У выніку банк быў вымушаны нагадваць патэнцыйным пацярпелым, што нумар банкаўскай карты, тэрмін яе дзеяння і код бяспекі з'яўляюцца канфідэнцыйнай інфармацыяй, таму названыя звесткі могуць быць выкарыстаны злачынцамі для здзяйснення крадзяжу грашовых сродкаў. Неабходна памятаць, што падобная інфармацыя ахоўваецца Банкаўскім кодэксам, таму цікавіцца ёю супрацоўнікі банка не маюць права, тым больш па тэлефоне, у сацыяльных сетках або праз электронную пошту.

Распаўсюджаным выглядам інтэрнэт-махлярства, як ужо адзначалася, з'яўляецца фішынг, які заключаецца ў тым, што злачынцы, выкарыстоўваючы тэлефонную сувязь і выдаючы сябе за супрацоўніка банка, пакупніка і г.д., па розных прычыных выманьваюць у трымальніка банкаўскай карты канфідэнцыйную інфармацыю або стымулююць да здзяйснення пэўных дзеянняў з картачным лікам/аплатнай картай з мэтай крадзяжу грашовых сродкаў. Ашуканцы ствараюць копію рэальнага сайта - і па дызайне, і па назве падобнага да арыгінала (адрозненні толькі ў даданні сімвала ці літары ў назве у адрасным радку). Каб пацярпелы патрапіў на неабходную ашуканцам старонку, злачынцы выкарыстоўваюць шкоднасныя праграмы, якія падмяняюць сапраўдны сайт на фішынгавы.

Выкарыстоўваюцца і іншыя прыёмы крадзяжу: выйгрыш у латарэю, для атрымання якога неабходна зрабіць некалькі грашовых перакладаў, лісты ад "амерыканскіх ваенных", якім нібы экстрана патрэбны грошы на лячэнне, выплату мытных пошлін і іншыя абставіны. Падобныя перапіскі ад імя амерыканскіх ваенных працягваюцца з пацярпелымі працяглы час, за якi ахвяра (жанчына, як правіла, якая прагне выйсці замуж) пранікаецца эмацыйнай прыхільнасцю да віртуальнага суразмоўцы і не можа распазнаць звычайнае махлярства.

Значная колькасць асоб становяцца ахвярамі злачынцаў, якія патрабуюць ад імя праваахоўных органаў (звычайна МУС) у якасці выплаты штрафу грашовыя сродкі за прагляд матэрыялаў парнаграфічнага зместу. Калі ў пачатковы перыяд злачыннай дзейнасці махляроў іх шкоднасная праграма сапраўды паралізоўвала працу кампутара ці іншага электроннага прылады, то ў далейшым іншая версія праграмы толькі імітавала блакаванне. Пацярпелыя, перавёўшы грошы на названыя злачынцамі электронныя адрасы, могуць апынуцца ахвярамі яшчэ і таму, што канфідэнцыйныя звесткі іх банкаўскіх картак становяцца вядомыя ашуканцам.

У некаторых выпадках на электронныя прылады могуць усталёўвацца праграмы, якія самі не робяць шкоды карыстальнікам, аднак здольны загружаць іншыя шкоднасныя праграмы і з іх дапамогай збіраць інфармацыю пра карыстальніка (лагіны, паролі і дадзеныя, якія захоўваюцца ў кампутары).

Злачынцы, выкарыстоўваючы шкоднасныя праграмы, могуць атрымаць доступ да электроннай перапіскi юрыдычных альбо фізічных асоб. Да актыўных дзеянняў ашуканцы звяртаюцца, калі паміж вядучымі перамовы кампаніямі справа даходзіць да заключэння дагавора, напрыклад пастаўкі дарагога абсталявання. Злачынцы ствараюць паштовую скрыню з падобнай назвай (адрозніваецца толькі дамен) і падмяняюць дагавор. У выніку грашовыя сродкі пералічваюцца не кампаніі, а выкрадаюцца ашуканцамі. Каб не стаць ахвярай падобнага злачынства, гаспадарчыя суб'екты павінны пацвярджаць факт заключэння дагавора іншымі спосабамі, выкарыстоўваючы, напрыклад, тэлефонную сувязь, а сама дамову перасылаць паштовай сувяззю або перадаваць нарачным.

Каб знізіць верагоднасць апынуцца ахвярай віртуальных махляроў, мэтазгодна мець адну электронную пошту для переписок, іншую - для рэгістрацыі на розных рэсурсах, трэцюю - для атрымання інфармацыі ад банка. Тое ж тычыцца банкаўскіх картак: непажадана здзяйсняць анлайн-плацяжы з карты заработнай платы, лепш завесці асобную картку і пераводзiць туды грашовыя сродкі перад ажыццяўленнем плацяжу. Акрамя таго, неабходна падключыць функцыю SMS-абвесткі, каб імгненна атрымліваць інфармацыю аб усіх аперацыях з банкаўскай картай.

Мэтазгодна таксама ўжываць складаныя паролі (напрыклад, нічога не значачы набор лічбаў і літар рознага рэгістра) і перыядычна іх змяняць, а карыстацца лепш за ўсё ліцэнзійным праграмным забеспячэннем, паколькі разам з пірацкімі праграмамі высокая рызыка атрымання розных вірусаў.

Трохзначны код на адваротным баку банкаўскай карткі выдаваць не варта нікому, паколькі, ведаючы яго, нумар карты і тэрмін дзеяння, злачынец можа карыстацца ёю для плацяжоў у Інтэрнэце. Хоць у цяперашні час у якасці дадатковай меры бяспекі банкі прапануюць падключыць пароль 3D-Secure (код, які прыходзіць на мабільны тэлефон), які трэба ўвесці для пацверджання плацяжу, аднак сайты не заўсёды падтрымліваюць функцыю 3D-Secure. Напрыклад, на AliExpress (глабальная віртуальная гандлёвая пляцоўка, якая прадстаўляе магчымасць купляць тавары вытворцаў з Кітая) гэты пароль уводзіць не трэба).

Яшчэ адной магчымасцю для крадзяжу грашовых сродкаў можа апынуцца працэс браніравання гатэля на папулярным сайце booking.com, дзе патрабуецца ўвесці дадзеныя банкаўскай карты. Гэтыя дадзеныя, якія ўключаюць імя і прозвішча ўладальніка банкаўскай карты, тэрмін яе дзеяння і трохзначны код на абароце карты, booking.com перасылае гатэлям. Выкарыстоўваючы канфідэнцыйную інфармацыю, адміністратар гатэля спісвае грашовыя сродкі з банкаўскай карты для аплаты браніравання, пры гэтым увядзенне ПІН-кода не патрабуецца.

У нашай краіне з'явілася новая разнавіднасць кіберзлачынстваў - крадзеж грашовых сродкаў абанента сотавай сувязі праз мабільны банкінг. Ашуканцы на розных падставах просяць у грамадзян тэлефон, і, робячы выгляд, што набіраюць нумар, фактычна пры дапамозе USSD-запыту або выхаду ў Інтэрнэт актывуюць паслугу мабільнага банкінгу, якая дазваляе ажыццявіць аплатныя аперацыі з асабовага рахунку абанента і атрымаць у аператара сотавай сувязі лімітаваны мiкразайм. Сума, якая паступіла ўладальніку мабільнага тэлефона, ашуканцам імгненна перакладаецца на расійскія абаненцкія нумары або банкаўскія рахункі (адначасова могуць быць пераведзены і сродкі з балансу мабільнага тэлефона). Падобная аперацыя ажыццяўляецца злачынцамі на працягу вельмі кароткага перыяду (да двух хвілін). Каб прадухіліць магчымасць падобнага крадзяжу, не варта перадаваць тэлефон іншым асобам, а таксама ўсталяваць на мабільным тэлефоне блакаванне (з дапамогай пароля, сканара адбітка пальца, фэйскантроль і т.п.).

У апошні час у Беларусі злачынцамі рэкламаваліся і прадаваліся праз Інтэрнэт спецыялізаваныя прылады для ўстаноўкі на банкамат - так званыя скiмеры, счытваючыя інфармацыю з магнітнай паласы банкаўскіх плацежных карт. Раней падобныя прылады ўсталёўваліся на прыёмнік банкаўскай карты, і пры ўважлівым разглядзе іх можна было выявіць. Новыя скiмеры ўбудоўваюцца ўсярэдзіне банкамата, звонку усталёўваецца толькі мініяцюрная відэакамера, якая запісвае ПІН-код трымальніка карткі. Пры гэтым наяўныя ў банкаматах антыскiмiнгавыя прылады не могуць прадухіліць такі спосаб злачыннай дзейнасці. Таму адзінай магчымасцю ў пэўнай меры засцерагчы свае грашовыя сродкі з'яўляецца ўстаноўка на мабільны тэлефон SMS-абвесткі аб зняцці грошай, каб своечасова заўважыць іх незаконнае спісанне.

Развіццё і ўдасканаленне інфармацыйных тэхналогій, пашырэнне вытворчасці тэхнічных сродкаў і сферы прымянення камп'ютэрнай тэхнікі, даступнасць падобных прылад, а галоўнае - наяўнасць чалавечага фактару ў выглядзе задавальнення ўласных амбіцый ці прагі нажывы спарадзілі новы від грамадска небяспечных дзеянняў, у якіх неправамерна выкарыстоўваецца кампутарная інфармацыя альбо яна сама становіцца аб'ектам замаху.

Злачынствы ў сферы інфармацыйных тэхналогій уключаюць як распаўсюджванне шкоднасных вірусаў, узлом пароляў, крадзеж нумароў банкаўскіх карт і іншых банкаўскіх рэквізітаў, фішынг, так i распаўсюджванне супрацьпраўнай інфармацыі (паклёпу, матэрыялаў парнаграфічнага характару альбо звестак, якія абуджаюць міжнацыянальную і міжрэлігійнай варожасці і т. п.) праз Інтэрнэт, а таксама шкоднаснае ўмяшанне праз кампутарныя сеткі ў працу розных сістэм.

Дадзеная група замахаў з'яўляецца інстытутам Асаблівай часткі КК, адказнасць за іх учыненне прадугледжана гл. 31 КК. Відавым аб'ектам разглядаемых злачынстваў з'яўляюцца грамадскія адносіны, звязаныя з бяспекай інфармацыі і сістэм апрацоўкі інфармацыі з дапамогай электронных вылічальных машын.

Грамадская небяспека злачынных дзеянняў у галіне электроннай тэхнікі і інфармацыйных тэхналогій складаецца ў тым, што яны могуць парушыць дзейнасць аўтаматызаваных сістэм кіравання і кантролю розных аб'ектаў, працу электронных вылічальных машын і іх сістэм, прывесці да несанкцыянаванага знішчэння, мадыфікацыі, скажэння, капіявання інфармацыі і інфармацыйных рэсурсаў, іншых формаў незаконнага ўмяшання ў інфармацыйныя сістэмы, здольным прычыніць цяжкія наступствы, звязаныя як з маёмаснай шкодай, так і з фізічным шкодай людзям.

Злачынныя дзеі ў сферы інфармацыйных тэхналогій нярэдка з'яўляюцца міжнароднымі, калі злачынцы дзейнічаюць у адной дзяржаве, а пацярпелыя знаходзяцца ў іншай краіне. Таму для барацьбы з такімі злачынствамі асаблівае значэнне мае міжнароднае супрацоўніцтва.

Канвенцыя Савета Еўропы аб злачыннасці ў сферы кампутарнай інфармацыі ETS N 185, падпісанай 23 лістапада 2001 г. у Будапешце, падпадзяляе кіберзлачынствы на чатыры групы.

У першую групу злачынстваў, накіраваных супраць прыватнасці, цэласнасці і даступнасці кампутарных дадзеных і сістэм, уваходзяць незаконныя доступ і перахоп, супрацьпраўнае пашкоджанне, выдаленне, пагаршэнне якасці, змяненне або блакаванне кампутарных дадзеных або сістэмы, супрацьзаконнае выкарыстанне камп'ютэрных праграм, распрацаваных або адаптаваных для здзяйснення злачынстваў, а таксама кампутарных пароляў, кодаў доступу, іх аналагаў, з дапамогай якіх можа быць атрыманы доступ да кампутарнай сістэмы ў цэлым або любой яе часткі.

У другую групу ўваходзяць злачынныя дзеі, звязаныя з падробкай і махлярствам з выкарыстаннем камп'ютэрных тэхналогій. Падробка ўключае наўмысныя і супрацьпраўныя ўвод, змяненне, выдаленне або блакаванне кампутарных дадзеных, якiя цягнуць парушэнне аўтэнтычнасці інфармацыі, з намерам выдаваць яе як аўтэнтычную.

Трэцюю групу складае вытворчасць, прапанова і (або) прадастаўленне ў карыстанне, распаўсюджванне і набыццё дзіцячай парнаграфіі, а таксама валоданне дзіцячай парнаграфіяй, якая знаходзіцца ў памяці электроннай прылады.

У чацвёртую групу ўваходзяць злачынствы, звязаныя з парушэннем аўтарскага права і сумежных правоў.

У 2002 годзе прыняты Пратакол N 1 да Канвенцыі аб кіберзлачыннасці, які ўключае ў пералік злачынстваў распаўсюд інфармацыі расісцкага і іншага характару, падбухторваюць да гвалтоўных дзеянняў, нянавісці ці дыскрымінацыі асоб, засноўваемы на расавай, нацыянальнай, рэлігійнай ці этнічнай прыналежнасці.

Каментар да 309-310